“ხელისუფლების ამ ტყუილს ჩემი შვილის სიცოცხლე ეწირება!” – რა საბუთს არ აძლევს უმძიმეს მდგომარეობაში მყოფ პაციენტს სამინისტრო?

თამო კეშელავა

“ალიას“ ესპანეთიდან  დაუკავშირდა საქართველოს მოქალაქე, ლიანა შუშანაშვილი, რომელმაც წარმოუდგენლად მძიმე და დაუჯერებელი ისტორია გვიამბო. ისტორია მის ქალიშვილს, ლელა უძილაურს ეხება, რომელიც 39 წლის ასაკში, სიცოცხლისთვის იბრძვის ესპანეთში. ლელას ორი შვილი ჰყავს, მისი შვილები სრულიად სასოწარკვეთილნი, არაერთხელ მივიდნენ ჯანდაცვის სამინისტროში და ითხოვენ მხოლოდ ერთ საბუთს, დედის გადასარჩენად – მათ სამინისტროსგან სჭირდებათ, მხოლოდ იმის დადასტურება, რომ ოპერაცია, რომელიც მას სჭირდება, საქართველოში არ კეთდება.

ლიანა შუშანაშვილი:

– 2021 წლის ზაფხულში დაიწყო ჩემ ქალიშვილს ჯანმრთელობის პრობლემები. დაუდგინდა ჰოჯკინის ლიმფომა, მეოთხე სტადია. ეს დიაგნოზი დაუსვეს საქართველოშიც და მოგვიანებთ ესპანეთშიც. მალევე წამოვიყვანე სამკურნალოდ ესპანეთში, თუმცა, რამდენიმე თვე მაინც მოგვიწია საქართველოში კლინიკებში სიარული. ექიმიდან ექიმთან დავდიოდით, სანამ დიაგნოზს დაგვისვამდნენ. მერე გაჩნდა ეჭვი ამ დაავადებაზე. ჰქონდა მაღალი სიცხეები და ძალიან ცუდად ხდებოდა და ექიმები გვეუბნებოდნენ, თუ ეს ჰოჯკინის ლიმფომაა, მაგან იცის სიცხეები და ვერაფერს მოვახერხებთო. ახლა კი ვიცი, რომ ასე არ არის, მაგრამ მაშინ არ მქონდა გამოცდილება, და ვენდობოდი. მიგვასწავლეს ერთი ექიმი, რომელმაც საბოლოოდ დაადგინა დიაგნოზი და არ ვიტყვი მის გვარს, რადგან მეშინია, მასაც არ შეექმნას პრობლემები, როცა გაიგებენ, რომ სწორედ მან დაგვაყენა სწორ კვალზე და გვირჩია სასწრაფოდ დაგვეტოვებინა ქვეყანა, რადგან როგორც არ უნდა გვემკურნალა, ბოლო გზა მაინც ოპერაცია იყო, დონორის საშუალებით, ხერხემლის ძვლის ტვინიდან ღეროვანი უჯრედების გადანერგვა გახდებოდა საჭირო და ეს ოპერაცია არ კეთდება საქართველოში. სანამ გვეტყოდნენ, რომ ოპერაცია იყო საჭირო, გავყიდდით ყველაფერს და წამოსასვლელი ფულიც არ დაგვრჩებოდა. კი, ბატონო კეთდება თურქეთშიც ეს ოპერაცია, ოღონდ ძალიან ძვირი ჯდება, ჩემი ერთი სახლის გაყიდვა რას ეყოფოდა მაგ ოპერაციის თურქეთში გაკეთებას. ამიტომ, გადავწყვიტეთ წამოვსულიყავით ევროპაში, სადაც ბევრად უფრო ჰუმანურია ჯანდაცვის სისტემა და ადამიანზე, ადამიანის სიცოცხლეზე მორგებული, სადაც არაა ფარატინა სიტყვები კონსტიტუციაში ჩაწერილი ფრაზა, რომ ადამიანის სიცოცხლე ხელშეუხებელია.

სანამ წამოვიდოდით ესპანეთში, მანამდე თუ რამე თანხა გვქონდა გადადებული, ისიც სრულად დავხარჯეთ, დავითვალეთ და ისიც დაგვეხარჯა და რაში? ანალიზებში, ყველა ექიმი თავიდან გვინიშნავდა კვლევებს. მახსოვს ერთმა ექიმმა, რომ ჩამოწერა კვლევები, მიაწერა ტელეფონის ნომრები, ექიმების სახელები და გვარები და ყველა სხვადასხვა კლინიკაში იყო და გარდა იმისა, რომ არც ერთი არ ფინანსდებოდა, წარმოუდგენლად რთული იყო კლინიკიდან კლინიკაში სიარული, ძალიან უჭირდა ჩემ შვილს გადაადგილება. ექიმი თავად გეუბნება, რომ არ ენდობა სხვის ჩატარებულ კვლევას, სხვა კლინიკაში ჩატარებულ ანალიზს და გიშვებს კონკრეტულ ადგილებში და ვინც სხვაგან გაიკეთებს ანალიზს, შეიძლება ცუდად გაუკეთონ? არასწორი იყოს პასუხი? ამან ცალკე აგვანერვიულა. ჩემი შვილი მუშაობდა, სანამ ეს ამბავი დაემართებოდა, ჰქონდა კერძო დაზღვევა, მოუწია სამსახურიდან წამოსვლა და დაზღვევამ, რომელსაც წლობით უხდიდა თანხას – კვლევების ნაწილიც კი არ დაფარა. სამწუხაროდ, არ მახსოვს ოჯახის ექიმის სახელი და გვარი, თორემ, აუცილებლად გეტყოდით მის ვინაობას, ჩემი ასეთ გაჭირვებაში მყოფი შვილი ატირებული გამოუშვა და რატომ? ბიულეტინის გასახსნელად იყო მისული. თავზე დაყვიროდა, რაღაცებს იძახდა, საერთოდ ვერ გაიგო რა უნდოდა. გაგვიჩნდა ეჭვი, რომ ოღონდ არ დაფინანსდეს კვლევა და მკურნალობა და ყველაფერზე წავლენ ექიმებიც კი. დასტრესილი, შეშინებული, განადგურებული წამოვიდა საქართველოდან ესპანეთში.

ესპანეთში ძალიან დაგვეხმარა ერთი ემიგრანტი ქალბატონი, მისი დახმარებით ვიკვლევთ გზას დღემდე. წელიწადზე მეტია ესპანეთში ვართ, წელიწადზე მეტია ესპანეთი მკურნალობს ჩემ შვილს, ისე, რომ არაფერს ვიხდით, მიუხედავად იმისა, რომ არ ვართ მისი მოქალაქეები. მახსოვს, პირველად რომ შევიყვანეთ კლინიკაში ჩემი შვილი, გამოვიდა სოციალური სამსახურის თანამშრომელი, რაღაცა ქაღალდებით ხელში და მკითხა, ვინ გადაიხდიდა მკურნალობის თანხას, ძალიან შემეშინდა, რომ ქუჩაში დატოვებდნენ და ხელებში ჩამაკვდებოდა, ამიტყდა ტირილი, არ მქონდა პასუხი… იტირა იმ ქალმა თავადაც და ამიხსნა, ამას იმიტომ გეკითხები, რომ მე ვალდებული ვარ ასეთი ფორმის შევსების, მეც დედა ვარ, მეც შვილები მყავს, არ დავტოვებთ შენ შვილს უპატრონოდო. გამოვიდა ექიმი და არასოდეს დამავიწყდება, როგორ განაცხადა, რომ არ აინტერესებს ვინ გადახდის მკურნალობის ფულს და გადაიხდის ვინმე თუ არა, პაციენტის სიცოცხლეს ემუქრება საფრთხე, მას სჭირდება მკურნალობა და უმკურნალებენ. ერთი წელია მკურნალობენ, უვლიან, ისე, რომ ჩემთან კლინიკიდან არავის უხსენებია ფული, წარბიც არ შეუხრიათ. მე ვმუშაობ აქ, თან შვილს ვუვლი, სამსახურიც ძალიან მიწყობს ხელს და ასე გავატარეთ 1 წელი. მთელი ეს პერიოდი ამზადებდნენ საოპერაციოდ, ხდებოდა ორგანიზმის გაწმენდა, შეგვხვდა კოვიდინფექციაც, რომლის დროსაც ძალიან დაგვეხმარნენ ექიმები, ცხადია. დაგვჭირდა არაერთი ქიმიოთერაპია, წარმოდგენაც არ მინდა, საიდან უნდა მეშოვა ამდენი ქიმიოთერაპიისთვის საჭირო თანხა. ქიმიოთერაპიებსა და პროცედურებს შორის, კლინიკიდან გამოგვყავს და სახლში გვყავს, თუმცა, ექიმები მუდმივად ხაზზე არიან. სჭირდება მედიკამენტები, რომელსაც ასევე კლინიკა გვატანს. ერთხელ რაღაც ანტიბიოტიკი დაგვჭირდა, რომელიც არ ჰქონდა კლინიკას და ექიმმა თავისი ბარათი გამატანა. სანახევრო ფასად რომ მეყიდა წამალი – 20 ევრომდე გადავიხადე დაახლოებით, ზედმეტი 20 ევრო რომ არ გადამეხადა, მაგაზეც კი იფიქრეს. ორ კვირაში ერთხელ გარკვეული მედიკამენტოზური მკურნალობა უტარდება და სრულად თავის თავზე იღებს კლინიკა მაგასაც, მაქსიმუმ, თუ სახლში ვართ, დამჭირდეს, სოციალური დასაკრავი სისტემა, რომელიც 7 ევრო ღირს. ცხადია, არავის არ გავუშვივართ სხვა კლინიკაში ანალიზებზე, ყველაფერს ერთ კლინიკაში აკეთებენ. მკაცრად გაგვაფრთხილეს, რომ თუ სახლში ყოფნისას, სიცხე აუწევს, უნდა დავუკავშირდეთ კლინიკას და გადავიყვანოთ და ყოველ ჯერზე, რამდენჯერაც ცუდად ხდება, აძლევს მაღალ ტემპერატურას, თავიდან იკვლევენ, დიაგნოზი კი იციან, მაგრამ მაინც იკვლევენ, რათა გამორიცხონ ინფექცია და ან ვირუსი ხომ არ არის თანმდევი, რათა მერე უცებ არ დამძიმდეს მდგომარეობა და ყოველ ჯერზე მახსენდება, როგორ მეუბნებოდნენ საქართველოში, იცის მაგ დაავადებამ სიცხე, ვერაფერს ვუშველით, რა ვქნათ, გაუვლისო და ყოველ ჯერზე უზომოდ მადლიერი ვარ ამ უცხო ქვეყნის, რომელიც ყველაფერს აკეთებს ჩემი შვილის გადასარჩენად.

ოპერაციას, სამწუხაროდ, ეს კლინიკა ვერ აკეთებს, მაგრამ თავად გადამამისამართეს სხვა კლინიკაში, დარეკეს, გააგზავნეს დოკუმენტები და მაგ დროს, ჯერ კიდევ არ ვიცოდი, გამოვდგებოდით, თუ არა ოჯახის წევრები დონორებად და ისეთი შეშინებულები ვიყავით… იმ მეორე კლინიკაში გვითხრეს, რომ თუ ოჯახის წევრები არ გამოდგებიან დონორებად, კლინიკა თავად გვიპოვის დონორს და არც მაგაზე უნდა ვინერვიულოთ. ამასობაში გაირკვა, რომ ჩემ მეორე შვილსაც შეუძლია დონორობა და შვილიშვილსაც. უკვე იყვნენ ჩამოსულნი, ანალიზები გავაკეთეთ და ის ფაქტი, რომ გვყავს უკვე დონორი, დიდი შვებაა.

ამას წინათ, წავიკითხე, საქართველოში, ერთ–ერთმა კლინიკამ ექთანი დააჯარიმა, ბევრ წყალს იყენებ, ხშირად იბან ხელსო და კლინიკა ესპანეთში, სადაც ვმკურნალობთ, ითხოვს, ყოველ დღე გამოიცვალოს პაციენტის ქვეშაგები და ყოველ დღე ვაბანაოთ. ერთხელ ძალიან ცუდად იყო და ითხოვა, ძალიან გამიჭირდება ბანაობა და იქნებ დღეს არ ვიბანაოო და ექიმი იმდენი ხანი გვიხსნიდა, აუცილებელია, კანმა უნდა ისუნთქოსო, ინფექცია არ უნდა გაგვეპაროსო, ვალდებულებაა ეგ ჩვენი, თქვენი, რომ ყოველ დღე იბანაოს პაციენტმა და გამოიცვალოს თეთრეულიო… არათუ გიჯავრდებიან წყლის ხარჯვაზე, გავალდებულებენ. ყველაფერი, რასაც აკეთებენ, მიმართულია მხოლოდ სიცოცხლის გადასარჩენად.

ერთადერთი, რა საბუთსაც ესპანეთი გვთხოვს, არის ფურცელი, სადაც ეწერება, რომ ნამდვილად არ კეთდება ეს ოპერაცია საქართველოში. 15 აგვისტოს შევიტანეთ განაცხადი საქართველოს ჯანდაცვის სამინისტროში, მას შემდეგ, რამდენჯერმე მივიდა ჩემი შვილიშვილი, რეკავს ჩემი რძალი, რეკავენ ახლობლები და გვეუბნებიან, აი, მოწმდება, განხილვაშიაო… რა მოწმდება, არ კეთდება ეს ოპერაცია საქართველოში, არა, რად უნდა ამას სამი თვეა შემოწმება? როგორ უნდა შემოწმდეს ის, რაც არ კეთდება? წარვადგინეთ ყველა საბუთი, დიაგნოზი, ყველაფერი. არც დაფინანსებას ვითხოვთ, არც ფულს, არც წამალს, არაფერს, ვითხოვთ დაგვიწერონ სიმართლე, ტყუილის თქმასაც ხომ არ ვთხოვ? მე არ მაქვს საშუალება წავიყვანო ჩემი შვილი თურქეთში, სადაც არანაირ საბუთს არ მოგთხოვენ და მოგთხოვენ ფულს, ოპერაციის სანაცვლოდ. როგორც გავიგე, ის ოპერაციები, რაც არ კეთდება ქვეყანაში, წესით, ქვეყანამ უნდა დააფინანსოს, მაგრამ არც მაგას აკეთებენ და არც გაკვალიანებენ. წავიყვანე ჩემი შვილი, ვცდილობ გადავარჩინო, ვცდილობ, არ დავაობლო მისი ორი შვილი, ვცდილობ, სიცოცხლე შევუნარჩუნო ესპანეთის დახმარებით და ჩემი ქვეყანა არ მაძლევს ერთ საბუთს, ერთს, რომ არ კეთდება ეს ოპერაცია ქვეყანაში. ცხადია, ვერც უარს მეუბნება, არ კეთდება რეალურად და როგორ მეტყვის ამ საბუთის მოცემაზე უარს, მაგრამ არც დოკუმენტს მაძლევს და გადის დრო, სამი თვე გახდება რამდენიმე დღეში. უკვე მრცხვენია კლინიკის, ადვოკატის, რომელიც გვეხმარება, რომ ოპერაცია დააფინანსოს ესპანეთის მთავრობამ, მეშინია არ იფიქრონ, რომ ვიტყუები და ჩემ ქვეყანაში ტარდება ეს ოპერაცია… არ ვიცი, როგორ უნდა გავაგებინო მათ, რომ ჩემი ქვეყანა 3 თვეა ასეთ უმძიმეს ავადმყოფს არ აძლევს ერთ დოკუმენტს და თავად რომ ვერ ეხმარება, თავად რომ ვერ მკურნალობს, იმ პაციენტის გადარჩენაში უშლის ხელს ესპანეთის ჯანდაცვას? ამას ესპანელი ექიმი და ესპანელი ადვოკატი ვერ გაიგებენ, ვერ გაითავისებენ ვერანაირად. ჩვენი ოპერაცია ამ ერთ საბუთზეა დამოკიდებული – მეტს ეს ქვეყანა არაფერს გვთხოვს და აღარ ვიცი, როგორ მივაწვდინო ხმა, როგორ გავაგებინო. უკვე მიჩნდება განცდა, რომ სპეციალურად გვიწელავენ დროს, არც იმის აღიარება უნდათ, რომ ეს ოპერაცია არ კეთდება ქვეყანაში, საკმაოდ ძვირადღირებული ოპერაციაა, სხვათა შორის. და აი, ამ უაზრო კუდაბზიკობაში – ეკონომიკა დუღს, ჯანდაცვა უფასოა და ფულიც კი უფასოა საქართველოში – ამ ტყუილს ჩემი შვილის სიცოცხლე რატომ უნდა შეეწიროს?

ყოველი დღე შიშით თენდება და ღამდება. წელიწადზე მეტია ვხედავ ესპანეთის თანადგომას და არ არსებობს სიტყვები, რომლებიც გამოხატავს ამ ქვეყნის ამაგს, ვიცი, არ იკადრებენ, მაგრამ ერთ დღესაც, რომ აღარ უმკურნალონ ოპერაციამდე, რომ აღარ დაგვეხმარნონ, იმიტომ რომ ჩვენ ერთი დოკუმენტიც ვერ წარვადგინეთ? სად წავიყვანო ჩემი შვილი? ვის მივადგე?

კიდევ ერთხელ მივმართავ საქართველოს ჯანდაცვის სამინისტროს – მომეცით საბუთი, რომელიც გვჭირდება რომ გადაგვარჩინონ ესპანეთში, დაწერეთ, რომ არ კეთდება ეს ოპერაცია საქართველოში და მიეცით საშუალება ესპანეთს, გაუკეთოს ოპერაცია, მიხედოს, უმკურნალოს, აცოცხლოს…

„ალია“ დაუკავშირდა ჯანდაცვას, სადაც პირველ ჯერზე გვითხრეს, რომ ზოგადად ტრანსპლანტაციები კეთდება ქვეყანაში, თუმცა, არ იციან სად კეთდება და კონკრეტულად ეს ოპერაცია კეთდება, თუ არა. ზოგადად, რომ გარკვეული გადანერგვები კეთდება, ეგ ისედაც კი ვიცოდით. კითხვაზე, ხომ ნამდვილად ჯანდაცვაში ვრეკავთ, გვიპასუხეს, რომ სამწუხაროდ, არ აქვთ მეტი კომპეტენცია. მომდევნო ზარზე გადაგვრთეს ქალბატონთან, რომელმაც გვითხრა, რომ პასუხისმგებელი პირია ზარებზე და მოითხოვა განცხადების ნომერი და შეტანის თარიღი, რაც მოვახსენეთ, გადაამოწმა და მოგვახსენა რომ, კი, განაცხადი მართლად 15 აგვისტოს შევიდა სამინისტროში, ამჟამად იკვლევს  ჯანდაცვის პოლიტიკის დეპარტამენტი… თუმცა, რას იკვლევს, ვერ გვითხრა. გვიხსნიდნენ, რომ ექსპერტიზის გარეშე ვერ დაადგენენ, მართლა არ კეთდება ეს ოპერაცია, თუ არა, თუმცა, ვერ გვეუბნებიან, ვინ აკეთებს ამ ექსპერტიზას და როდის. გვიხსნიდნენ, რომ ისინი კი მუშაობენ ჯანდაცვაში და კი პასუხობენ ზარებს, მაგრამ არც ის იციან, რა ოპერაცია კეთდება საქართველოში, რა არა, რა დრო დააგვიანდება პასუხს, რატომ დააგვიანდება და ა.შ. გვითხრეს, შაბათ–კვირას ჩვენ ვმუშაობთ, ჯანდაცვის ცხელი ხაზი, თორემ, ჯანდაცვის სამინისტრო ხო არ მუშაობსო და ორშაბათს თუ დაგვირეკავთ, იქნებ მეტი დეტალი გითხრათო. ახლა არავინაა, რომ დავუკავშირდეო, მობილურის ნომრები არ ვიციო. რა კარგია, რომ ისვენებთ ჯანდაცვა შაბათ–კვირას, კიდევ კარგი, რომ ისვენებთ, ამოვისუნთქე, არ გადაიღალოთ. ისე ისვენებთ თან, რომ კომუნიკაციაც არ გაქვთ ცხელ ხაზთან.

ერთი საბუთით რომ შეგიძლია ადამიანის სიცოცხლის გადარჩენა და არ წერ ამ საბუთს, რადგან, თუ დაწერ, არ კეთდება ეს ოპერაცია საქართველოშიო, მაშინ სავარაუდოდ, გეშინია, ვინმემ არ  გკითხოს, თუ ამ ოპერაციას ვერ აკეთებ ქვეყანაში, რატომ არ აფინანსებ ამ ოპერაციას საზღვარგარეთ – გამოდის, ფულში ცვლი ადამიანის, ადამიანების სიცოცხლეს. მე არ ვიცი, ოჯახი მოითხოვს, თუ არა, ოპერაციის დაფინანსებას და ხარჯის ანაზღაურებას ესპანეთისთვის, მე ოპერაციის შემდეგ, ამასაც აუცილებლად მოვითხოვდი. აი, თურმე, რატომ ამისამართებენ ექიმებიც და კლინიკებიც თურქეთში პაციენტებს, თურქეთი არ კითხულობს, ხომ არ კეთდება ეს ოპერაცია შენ ქვეყანაშიო, არა? უბრალოდ ფულის ჩარიცხვას ელოდება და მორჩა. წუხდებიან, როგორც ჩანს, საქართველოს მთავრობაში, ევროპაში რომ ეხმარებიან ადამიანებს და მკურნალობენ, მაშინც კი, თუ ფული არ აქვთ?

„ალია“ დაუკავშირდა საქართველოს ტრანსპლანტოლოგთა ასოციაციის პრეზიდენტს, პროფესორ გია თომაძეს კითხვით, ტარდება, თუ არა, ოპერაცია, ხერხემლის ტვინიდან ღეროვანი უჯრედის გადანერგვის დონორიდან პაციენტზე საქართველოში?

ბატონმა გიამ, ზუსტად ნახევარ წუთში აგვიხსნა, რომ ალოგენური ტრანსპლანტაცია, და დონორიდან პაციენტზე ძვლის ღეროვანი უჯრედის გადანერგვის ოპერაცია საქართველოში არ ტარდება.

დავწერდი ახლა, როგორი სამარცხვინოა, რომ პასუხს, რომლის თქმასაც ნახევარი წუთი სჭირდება და დაწერას, ალბათ, 2 წუთი, როგორ წელავენ სამი თვეა და უზღუდავენ სიმსივნით დაავადებულ ადამიანს მკურნალობის საშუალებას და პრაქტიკულად, სასიკვდილოდ წირავენ, რომ არა ესპანეთის ჯანდაცვის პოლიტიკა – მაგრამ, არაფრის არ რცხვენიათ, როგორც ვხედავთ. როცა იცი, რომ შენი ერთი საბუთით ადამიანის გადარჩენა შეგიძლია და სასიკვდილოდ წირავ შენი, თან ისე წირავ, რომ შენ ვერ ეხმარები და სხვამაც არ დაეხმაროსო, იქ ახლა ვის რისი შერცხვება?