კორონავირუსის ახალი შტამები – ვირუსის ერთ ფრონტზე მოგვიწევს ომი, თუ მრავალზე?

მედიცინის მეცნიერებათა დოქტორი, ნორვეგიის სამეფოს ჯანდაცვის სამინისტროს უფროსი მრჩეველი, ზაზა წერეთელი:

ბოლო თვეების განმავლობაში სულ უფრო მეტს საუბრობენ კორონავირუსის ახალი შტამების შესახებ, რომლებიც ვითარდება მთელს მსოფლიოში. როგორც ჩანს, SARS-CoV-2– ის ათზე მეტი შტამი არსებობს, რომლებიც სხვადასხვა ხარისხის შეშფოთებას იწვევს, რადგან ზოგიერთს უკავშირდება ინფექციის გაზრდასა და ლეტალობას, ზოგი კი არა. შესაბამისად ლოგიკურია რომ მიდის საუბრები მოვახერხებთ თუ არა ჯგუფური იმუნიტეტის მიღწევას (herd immunity) ანტივაქსერებმაც დაიხვიეს ეს თემა იმ საბაბით რომ შტამების გამო ვაქცინა მაინც ვერ მოგვეხმარება და რატომ ავიცრათო.

მიუხედავად ამისა, მტკიცებულებები იზრდება, რომ ამ ვარიანტებს მუტაციების მსგავსი კომბინაციები აქვთ. შესაბამისად შეიძლება ჩვენს არ მოგვიწიოს ომი ვირუსის მრავალ ფრონტზე, დაუსრულებელი რაოდენობით ახალი ვირუსული ვერსიებთან.

ახლახან ჟურნალ Scientific American გამოქვეყნდა ევოლუციური მიკრობიოლოგის, პიტსბურგის უნივერსიტეტის პროფესორის Vaughn Cooper სტატია – „კორონავირუსის ვარიანტები ჯერჯერობით ძალიან ცვალებადი არ ჩანს

SARS-CoV-2 შეიძლება ჰქონდეს მუტაციების შეზღუდული რაოდენობის საშუალება“. სტატია ეხება მის კვლევებს თუ როგორ ვითარდება SARS-CoV-2 ადაპტაცია ადამიანებში გამრავლებისა და გადაცემისთვის. მისი მეთოდოლოგია ეყრდნობა ლაბორატორიული მეთოდს – ექსპერიმენტული ევოლუცია. ამ მეთოდის დროს ისინი ზრდიან მიკრობების მრავალ პოპულაციას, ერთი შტამიდან და იდენტურ პირობებში, კვირების ან თვის განმავლობაში. ამ მეთოდის ძალა იმაშია, რომ მრავალრიცხოვანი პოპულაციის გამოყენება საშუალებას იძლევა დააკვირდე მათ ცხოვრების გზას და შეისწავლო რამდენად განმეორებადი და საბოლოოდ პროგნოზირებადი ევოლუცია შეიძლება იყოს.

ერთ ნიმუში, რომელიც გამოკვეთილია ამ კვლევების დროს არის ე.წ კონვერგენტულ ევოლუცია. ეს არის მოვლენა სადაც დროთა განმავლობაში სხვადასხვა დამოუკიდებელ შტოში ჩნდება ერთი და იგივე თვისება, რადგან ისინი ეგუებიან მსგავს გარემოში. კონვერგენციული ევოლუციის რამდენიმე საუკეთესო მაგალითია მრავალფეროვანი უდაბნოს ცხოველების ქვიშიანი ფერი; ლობირებული საცურაო ფარფლები ვეშაპებისთვის, და კიდევ ადამიანებისთვის ლაქტოზას სრულწლოვანებამდე მონელების შესაძლებლობა, რაც რამდენჯერმე გაჩნდა გეოგრაფიულად იზოლირებულ პოპულაციებში.

SARS-CoV-2– ის შემთხვევაში, ვირუსების სრული გენომური თანმიმდევრობა ათასობით პაციენტისგან საშუალებას აძლევს ახლა მეცნიერებს , მოიძიონ კონვერგენული ევოლუციი ნიმუშები.

კორონავირუსის გაზრდილი გენომის მეთვალყურეობის შედეგად, რამდენიმე ბოლოდროინდელმა კვლევამ დაადასტურა კონვერგენული ევოლუციის ხელმოწერები. აშშ – ში, პიტსბურგის უნივერსიტეტის ლაბორატორიაში აღმოჩნდა მინიმუმ შვიდი გენეტიკურად დამოუკიდებელი შტო, რომლებმაც შეიძინეს მუტაცია ვირუსის ცნობილ სპაიკ ცილის ერთ კონკრეტულ ადგილზე, რომელსაც ვირუსი იყენებს ადამიანის უჯრედში შესაღწევად. სპაიკს უკავშირდება ამინომჟავების გარკვეული თანმიმდევრობა და მუტაცია ხდება მის 677-ე პოზიციაზე. ორიგინალ SARS-CoV-2– ში ეს არის ამინომჟავა გლუტამინი, შემოკლებით Q.

ექვს შტოში, ეს Q შეიცვალა სხვა ამინომჟავით, ჰისტიდინს (H) და მას ეწოდება 677H. მეშვიდე ხაზში Q გარდაიქმნა სხვა ამინომჟავად, პროლინი (P). თითოეულ ხაზს აქვს ასევე მუტაცია, სახელწოდებით S: 614G, რომელიც ვირუსის პირველი მნიშვნელოვანი ცვლილება იყო, და რომელიც რამდენიმე თვის წინ იქნა გამოვლენილი და გავრცელდა ისე, რომ ახლა ინფექციების 90 პროცენტში გვხვდება. ამ შვიდი შვილის ხაზებს მკვლევარებმა ფრინველების – მაგალითად, “რობინის” და “პელიკანის” სახელი დაარქვეს, რათა გაადვილებულიყო მათი გარჩევა და თვალყურისდევნება, და ასევე თავიდან აეცილებიათ ცრურწმენების შექმნა იმ დასახელებით, სადაც ისინი პირველად იქნა აღმოჩენილი (გაერთიანებული სამეფოს თუ სამხრეთ აფრიკული).

ვირუსებმა აშშ-ს გარეთ ასევე შეიძინეს 677H, ეგვიპტეში, დანიაში, ინდოეთში და მაკედონიის დიდ კლასტერებში. შეშფოთების ახალ ვარიანტს, სახელად B.1.525, ასევე აქვს 677H, ისევე როგორც რამდენიმე შტრიხი, რომლებიც წარმოიშვა B.1.1.7 – დან, ერთ – ერთი პირველი შემაშფოთებელი ვერსია. S: 677 მუტაციის დამთხვევა, გლობალური გაჩენა და მათი გავრცელების ხუთჯერ მომატება გვამტკიცებს, რომ ამ ცვლილებებმა გარკვეულწილად გააუმჯობესეს ვირუსული გამძლეობა. ჯერ არ არის ცნობილი როგორ, მაგრამ საგულისხმოა, რომ S: 677 ესაზღვრება spike ცილის რეგიონს, რომელიც ეხმარება ვირუსს ადამიანის უჯრედებში შესვლასა და ინფიცირებაში.

ეს არ არის SARS-CoV-2 კონვერგენციის ერთადერთი მაგალითი. მუტაციები მინიმუმ რვა განსხვავებულ პოზიციაზე spike ცილაში ერთდროულად იზრდება მთელს მსოფლიოში, რომლებიც გვხვდება B.1.1.7 და სხვა მნიშვნელოვან ვარიანტებში, რომლებიც ცნობილია როგორც B.1.351, P.1 და P.3. ეს ვარიანტები იზიარებენ მუტაციების კომბინაციებს 18, 69–70, 417, 452, 501, 681 პოზიციებზე და განსაკუთრებით ეხება E484K მუტაციას, რომელიც ეხმარება ვირუსს თავიდან აიცილოს მანეიტრალებელ ანტისხეულებს.

ყველა ამ მუტაციის მონიტორინგის მიზნით ორი წამყვანი სამეცნიერო ვებსაიტი (http://covariants.org/ და http://outbreak.info), თვალყურს ადევნებენ ვარიანტებს, აღნიშნავენ ამ გაზიარებულ მონაცემებს, განსაზღვრავენ მუტაციებს ჩვენი ყურადღების გამარტივებისა და განმტკიცების მიზნით. აშშ – ს დაავადებათა კონტროლის ცენტრი სულ უფრo მეტ ყურადღებას აქცევს ახლაამ საკვანძო მუტაციებს რადგან სავარაუდოდ სწორედ ამ ცვლილებებმა შეიძლება გამოიწვიოს ცვილებები ვირუსის ფუნქციებში, კერძოდ როგორი გადამდები დაავადება ან ვაქცინების თავიდან აცილების შესაძლებლობა.

დამაიმედებელი ამბავი კი არის ის რომ იმის გამო, რომ ახლადგამოვლენილი მრავალი ვარიანტი ავლენს სხვა დამკვიდრებულ ვარიანტებში აღმოჩენილი მუტაციების ნიმუშს, შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ვირუსი იწყებს ახალი, ძირითადი ადაპტაციის ამოწურვას.

მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ ევოლუციის ძალები შეჩერდება, რადგან ჩვენ დავიწყებთ მიდგომის ჯგუფურ იმუნიტეტზე და შეზღუდვების შესუსტებაზე. ისტორია გვეუბნება, რომ ვირუსებს შეუძლიათ სწრაფად განვითარდნენ, რათა თავიდან აიცილონ გადაცემის ბარიერები, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ინფექცირებული ჯერ კიდევ ბევრი რჩება. უნდა გვახსოვდეს, რომ რაც მეტი ინფექციაა, მით მეტი შანსია მუტაცია მოხდეს და ის, რაც ვირუსს საუკეთესოდ ეხმარება, მრავლდება. სწორედ ამიტომ არის მთავარი ახალი ინფექციების შეჩერება და ეს ვაქინების მეშვეობით შესაძლებელია.

მკვლევარი აღნიშნავს რომ ასევე აუცილებელია, მნიშვნელოვანი ინვესტიციები ჩაიდოს ადრეული გაფრთხილების სისტემის შესაქმნელად SARS-CoV-2 ახალი ვარიანტების, ისევე როგორც მრავალი სხვა განვითარებადი პათოგენის დასადგენად. გაერთიანებულ სამეფოში მრავალი ვარიანტის გამოვლენის მიზეზი არის ამ ტექნოლოგიებში მკვლევარებისა და საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ოფიციალური პირების უდიდესი ინვესტიციები.

https://outbreak.info/?fbclid=IwAR2GSUZFCkuZlYDnuy5nX-MWBEaK3XMFEjFIpKA-JdmBg-OT9FlXhBmRYIM