რა საბედისწერო შეცდომებს უშვებენ ქართველი ექიმები, რის გამოც კოვიდპაციენტები იღუპებიან? – რას უყვება „ალიას“ გერმანიაში მოღვაწე ქართველი ექიმი?

თამო კეშელავა

„ალიას“ ესაუბრება გერმანიაში მცხოვრები ექიმი, იაგო ფრანგიშვილი.

– ვიცი, რომ უამრავი ადამიანი გწერთ საქართველოდან და ეხმარებით, ვიცით, რომ არ გერიდებათ სიმართლის თქმის და შეგიძლიათ, ყველაზე რთული საკითხიც კი, ყველაზე გასაგებ ენაზე აგვიხსნათ, მაგრამ ცოტა რამ ვიცით იმაზე, თუ რა გზა განვლეთ.

– 1995 წლიდან ვარ გერმანიაში, სამედიცინო უნივერსიტეტი დავამთავრე 1993 წელს, 1993 -95 წლებში ვიყავი კლინიკური ორდინატორი კარდიოლოგიის ინსტიტუტში თბილისში, აქ, გერმანიაში,ი ჰამბურგის უნივერსიტეტში მომიწია ერთი წელი პრაქტიკული წლის გავლა, რომ ექიმად ვეცნე. 1998 წლიდან ვმუშაობ ექიმად, ვარ შინაგან დაავადებათა დახელოვნებული ექიმი საერთო მედიცინის ფართო კვალიფიკაციით, ახლა, გასული წლის სექტემბრიდან ვაკეთებ ინფექციოლოგის დახელოვნებას დამატებით და ამისთვის გადავედი ბავარიიდან, სადაც ოჯახის ექიმის პრაქსისი მქონდა ნორდრაინ ვესფალენში და ვმუშაობ როგორც კლინიკაში, ასევე, ოჯახის ექიმად, თანამოსაკუთრედ კერძო პრაქსისში და აქვე ვაკეთებ ინფექციოლოგიას. კიდევ ერთი წელი დამჭირდება ინფექციოლოგის ტიტულისათვის. ვმუშაობ ჰელიოსის კლინიკის ექიმ კონსულტანტად, მაქვს ჩემი პრაქსისიდან დაახლოებით 2.000 აცრამდე უკვე პიროვნულად ჩატარებული და ვიცნობ ჩინური ვაქცინების გარდა ყველა ვაქცინას კონკრეტულად პრაქტიკაში. ამ ინფექციოლოგიურ პრაქსისში ამბულატორიულად ვმართავთ რამდენიმე ,,ხანგრძლივი კოვიდის“, აი, იმ ,,ლონგ კოვიდის,, სიმპტომიან პაციენტებს. რა თქმა უნდა, ინფექციური პაციენტების უდიდესი ნაწილია ჰეპატიტით, და სხვა ქრონიკული ინფექციებით, თუმცა, 23 ლონგ კოვიდის პაციენტი გვყავს აქტუალურად, არამარტო ამ ქალაქიდან, რომელიც 350 000-იანია, არამედ მიმდებარე რეგიონებიდანაც. ამ პაციენტებს სხვადასხვა კლინიკასთან თანამშრომლობით ვემსახურებით და ვმართავთ. გვყავს ასევე ამბულატორიული კოვიდ პაციენტებიც, თუმცა მათმა რიცხვმა საგრძნობლად იკლო. ჩემი ბავარიაში მუშაობისას, გასულ წელს, ასამდე მძიმე კოვიდიან პაციენტს ვემსახურებოდი საკუთარ სახლში, თუმცა, ეს მდგომარეობა ახლა აქ უკვე აღარაა.

– გერმანია – 709 ინფიცირებული და 2 გარდაცვლილი, საფრანგეთი 24 755 ინფიცირებული და 32 გარდაცვლილი, დიდი ბრიტანეთი 27 424 ინფიცირებული და 39 გადაცვლილი, თურქეთი 25 100 ინფიცირებული და 112 გარდაცვლილი, იტალია – 5735 ინფიცირებული და 11 გარდაცვლილი, ნიდერლანდები 2229 ინფიცირებული და 2 გარდაცვლილი, ავსტრია 553 ინფიცირებული და არცერთი გარდაცვლილი  – საქართველო 3 344 ინფიცირებული და 30 გარდაცვლილი. ეს ერთი დღის მონაცემებია. ობიექტურობისთვის უნდა ითქვას, რომ მხოლოდ საქართველოში არ არის ამხელა პროცენტული მაჩვენებლი სიკვდილობის, მაგალითად, ვიეტნამში 4941 ინფიცირებული და 234 გარდაცვლილია, მაგრამ ჩემთვის სულ არ არის შეღავათი, რომელიმე ქვეყანა უარესს დღეში თუ არის. რა გვჭირს? რას ვერ ვაკეთებთ სწორად?

– არასწორად მართვა ხდება! გასაგებია, რომ გაიდლაინში წერია ანტივირუსულ მკურნალობაზეც, რემდესევირზეც ეწერა, კორტიზოლზეც, ანტიბიოტიკებზეც და იმუნურ ანტისხეულებზეც, გასაგებია, რომ რამდენიმე ათეული წამალია ნახსენები, მაგრამ ყველა ეს მითითება ზოგადია და არა ერთ პაციენტზე მორგებული. თავიდან ბოლომდე არასწორად ხდება ავადმყოფის მართვა, დაწყებული ტესტირებიდან, დასრულებული ინტუბირებამდე. რატომ ვაკეთებთ ტესტირებას? რა გვინდა დავადგინოთ? არ აქვს სიმპტომი ადამიანს და გვინდა აღმოვუჩინოთ კოვიდი? და მერე რა? რა გვინდა იმ ადამიანისგან? გასაგებია, დატესტო სამედიცინო პერსონალი, რადგან მას შეხება აქვს პაციენტებთან, კონტაქტია. არადიფერენცირებული ტესტირება პრობლემაა. დანაშაულია ეს კოვიდ-სასტუმრო და კოლექტიური იზოლაციის ცენტრები. შეყრი 50 კოვიდიანს, თუნდაც ცალ-ცალკე ოთახებში და რა? აეროზოლური ფილტრიც კი არ აქვს ნომრებს. ვამძიმებთ მათ მდგომარეობას დახმარების ნაცვლად. ასეთი კოლექტიური იზოლაციები დასავლეთში უკვე გამოირიცხა. რას აკეთებს იქ ადამიანი? წევს, ჭამს, ნაკლებს მოძრაობს, შესაძლოა, განუვითარდეს თრომბოზი. შემდეგ მოდის კლინიკის ჰიგიენა, სად კეთდება ტესტირება? ყური მოვკარი, ორჯერ აცრილს ტესტირება არ უნდაო და ვინ თქვა ეგ? მკითხეთ, ერთი, გერმანიაშიც ასეა? – არა. ორჯერ და სამჯერ აცრილსაც ტესტავენ, თუ საჭირო გახდა. შემდეგი, რითი ვიტესტებით, ესეც მთავარი. შეცდომაა დაბალჩივილიანი პაციენტის დრამატიზირება. როგორც კი იტყვის, ვერ ვსუნთქავ კარგად, როგორც კი ნახავენ, რომ 80-ზე ჩამოდის სატურაცია, მართვის სუნთქვაზე გადაჰყავთ. დასავლეთში 70-80 პროცენტით შემცირდა ინტუბირება პაციენტების.

– შემდგომ მათი გამოყვანა ჭირს მდგომარეობიდან?

– ამძიმებს ინტუბაცია პაციენტების მდგომარეობას. 25 წელია მედიცინაში ვარ და ათასობით ღამე მაქვს გათენებული ინტენსიური თერაპიის განყოფილებაში, ინტუბირება პაციენტს უხსნის სტრესს, არაა ცუდი, კარგია, მშვიდად აგრძელებ მკურნალობას, მაგრამ კოვიდის დროს პირიქითაა, დამღუპველია! რაც შეიძლება უნდა გადაწიო ეს პროცესი, სანამ გონებაზეა, მისი ინტუბაცია არ უნდა მოახდინო. სამწუხაროდ, გასულ წლის კვლევების მიხედვით, მართვით სუნთქვაზე გადაყვანილ პაციენტთა 80 პროცენტი გარდაიცვალა. სწორედ ამიტომ, შემცირდა კოვიდპაციენტთა ინტუბირების რიცხვი დასავლეთში. საქართველოში პირიქითაა, სამწუხაროდ და, უნდა ვთქვა, ინტუბირებული პაციენტების მხოლოდ 20 პროცენტს აქვს გადარჩენის უნარი. კოვიდის დროს, ექიმი ერთმანეთთან აჯერებს რამდენიმე მონაცემს – 6 ლაბორატორიული მონაცემია აქედან და 4 სიმპტომური. მაგალითად, ხველა მშრალია, თუ ნახველიანი, სუნთქვის უკმარისობა, სიცხე მაღალია და წამალი მოქმედებს, თუ მაღალია და პარაცეტამოლი არ მოქმედებს? ვაკეთებთ მერე ამ სიმპტომების პარალელს ლაბორატორიულ მონაცემთან – ინფექციური, ალერგიული აქტიურობა როგორია, იმუნოლოგიური, თრომბოემბოლიური მდგომარეობა როგორია, სისხლის ნაკლებობას ვნახულობთ, ხომ არ გვაქვს შეშუპებითი მაჩვენებელი, ვადარებთ ამ ყველაფერს ერთმანეთთან და გვაქვს ათეულობით კომბინაცია. საქართველოში კი ერთი მიდგომაა, დაიწყებენ კორტიზოლით, მერე ანტიბიოტიკით გააგრძელებენ, მერე გადასხმებსაც გაუკეთებენ, მერე იმუნომკურნალობით გააგრძელებენ – და მერე მართვით სუნთქვაზეც გადაჰყავთ. ასე ჰყავთ პაციენტის ორგანიზმი ნაძვის ხესავით დახუნძლულია. შიშის ფაქტორით აკეთებენ ამას ალბათ, ეშინიათ, არ გარდაეცვალოთ პაციენტი, ან შესაძლოა პაციენტის და მისი ახლობლების მხრიდანაცაა ზეწოლა, მაგრამ ექიმმა უნდა აიღო პასუხისმგებლობა და ხანდახან გაკეთებას, არგაკეთება სჯობს.

მხოლოდ გაიდლაინი რომ შველოდეს საქმეს და კომპიუტერი, ექიმი აღარ იქნებოდა საჭირო. ყველა პაციენტს ინდივიდუალური მიდგომა სჭირდება, ყველას ერთნაირად რომ გაუკეთებ ყველაფერს, რომ არ იცდი, რომ არ ეკითხები და რომ ეკითხები და გპასუხობს და მაინც გადაგყავს მართვით სუნთქვაზე, იმიტომ მძიმდება პაციენტი. მედიცინაში არსებობს პროფილაქტიკური მკურნალობა, მაგრამ კოვიდის შემთხვევაში, პროფილაქტიკური მკურნალობა არ ჭრის. არსებობს კვლევა, რომლის მიხედვითაც, კოვიდით დაავადებულ პაციენტებში ანტიბიოტიკურმა პროფილაქტიკურმა მკურნალობამ, გაცილებით მძიმე შედეგი გამოიწვია. ასევეა ანტისხეულების თერაპიაც, რომელიც არ უნდა ჩაუტარდეს ყველა ინტუბირებულ პაციენტს, მხოლოდ კონკრეტულ შემთხვევებში შეიძლება ჰქონდეს ეფექტი. პაციენტი, რომელსაც აქვს სუნთქვის მცირე უკმარისობა, ხვდება პალატაში, სადაც 4-5 კოვიდპაციენტი წევს, უნდა, თუ არ უნდა, აძლევენ ჟანგბადს, რაც ნიშნავს იმას, რომ ფილტვი თავისით უკვე ნაკლებს სუნთქვას, არ მოძრაობს, პირბადე უკეთია – დაგიმძიმდება ასეთი პაციენტი, აბა, რა მოუვა? კიდევ ერთი პრობლემა ისაა, რომ ვინც კი ხვდება კლინიკაში, ყველას უნდათ, რომ გადასხმა გაუკეთონ. რა არის გადასხმა? სითხეა. ამ ვირუსის გამოყოფა როგორ ხდება? ლორწოვანი გზით – კუჭ-ნაწლავი და ცხვირ-ხახა. 3 ლიტრა სითხეს რომ გადავუსხამთ ადამიანს, მას წყურვილის გრძნობა აღარ აქვს. სჯობდა ლიტრი სითხე დაელია, ნაკლებად დამძიმდებოდა, გამოვიდოდა ვირუსი კუჭ-ნაწლავიდან, ან ამოახველებდა. უსაშინლესია უკონტროლო გადასხმები, სითხე უგროვდებათ ფილტვში პაციენტებს, ფილტვი ჩანს მერე თეთრი და ქაფიანი, რადიოლოგი კი წერს ქულას – და ეს ხშირად არის ზედმეტი ქულა. პაციენტი იყო საქართველოდან, უთხრეს, რომ ფილტვი იყო ჩირქიანი, სინამდვილში ესეც იყო ქაფი, მისცეს შარმდენი და გამოვიდა მდგომარეობიდან. ძალიან დიდი პრობლემაა ჭარბწონიანი ადამიანების მკურნალობა. მათი მდგომარეობა ხშირად რთულდება. მათი ფილტვების ვენტილაცია ისედაც დარღვეულია, რადგან დიაგრამა ვერ მოძრაობს, როგორც საჭიროა. მათ მართვით სუნთქვაზე როგორც კი გადაიყვან, მდგომარეობა რამდენიმე დღეში დამძიმდება… თუ გინდა ასე არ მოხდეს, მისგან იმაზე მეტი სითხე უნდა ამოიღო, ვიდრე მისცემ. ასე თუ არ მოიქცევი, მისი ფილტვი შეშუპებას დაიწყებს.

მე მესმის, რომ სადღაც წერია, რომ გადასხმები უნდა გააკეთო, მესმის, რომელიღაცა კვლევებშიც ეწეროს შეიძლება, მაგრამ იმ კვლევაში არ წერია შენ პაციენტზე, სხვა პაციენტზე წერია და ყველა პაციენტი ინდივიდუალურია. კოვიდი სჭირს ყველას, მაგრამ ყველა პაციენტი განსხვავდება ერთმანეთისგან და სწორედ ამიტომაა ექიმი საჭირო, რომ ათეულობით გზიდან ერთი და სწორი გზა აირჩიოს.